زخم تازه بر پیکر میراث جهانی؛
حفاظت از هیرکانی انتخابی اختیاری نیست بلکه وظیفهای ملی و تعهدی اخلاقی در برابر نسلهای آینده و جامعه جهانی است.
شمال ما، آرمین رمضانی: در روزهایی که جهان بیش از هر زمان دیگری نگران نابودی زیستبومهای طبیعی است، خبر جادهکشی خودسرانه در جنگلهای هیرکانی سیاهمزگی شفت در گیلان، وجدان جمعی دوستداران طبیعت را به لرزه درآورد. منطقهای که نه تنها بخشی از میراث طبیعی ایران، بلکه گنجینهای جهانی و ثبتشده در فهرست یونسکو است، بار دیگر قربانی بیقانونی و توسعهطلبی کور شد.
گزارشها از احداث مسیری غیرمجاز در دل جنگل حکایت دارند؛ اقدامی که بدون هیچگونه مجوز از نهادهای ذیربط و بدون انجام ارزیابیهای زیستمحیطی یا میراثی آغاز شد. مأموران محیطزیست در تلاش برای جلوگیری از تخریب بیشتر با مقاومت برخی افراد محلی مواجه شدند. کارشناسان هشدار دادهاند که چنین اقداماتی نه فقط حیات گیاهی و جانوری منطقه را تهدید میکند، بلکه میتواند جایگاه جهانی جنگلهای هیرکانی را نیز با خطر روبهرو سازد.
جنگلهای هیرکانی، به عنوان میراث مشترک بشریت، بیش از ۵۸ هزار هکتار از عرصههای طبیعی شمال ایران را دربر گرفتهاند. جادهکشی اخیر درست در محدوده «سایت گشترودخان» ـ یکی از بخشهای ثبتشده در فهرست جهانی ـ رخ داده است. این جاده، بهزعم کارشناسان، تهدیدی مستقیم برای ارزش جهانی برجسته این جنگلها محسوب میشود.
پیامدهای این اقدام محدود به چند درخت قطعشده نیست. تکهتکه شدن زیستگاهها، قطع مسیرهای طبیعی حیاتوحش، فرسایش خاک، رانش زمین، تغییر چرخه آب و افزایش زباله و خطر آتشسوزی تنها بخشی از نتایج محتمل است. افزون بر آن، ساخت جاده تعادل بصری و آرامش طبیعی جنگل را نیز بر هم میزند و چشماندازی که میلیونها سال در سکوت و هماهنگی شکل گرفته، با سروصدای ماشینآلات و عبور وسایل نقلیه مخدوش میشود.
اما خطر بزرگتر، آغاز چرخهای از تخریب است. جادهها همیشه فقط مسیر عبور نیستند؛ راه نفوذ انسان به اعماق بکر طبیعتاند. هر جادهای که بیضابطه گشوده میشود، راه شکارچیان، قاچاقچیان چوب، و ساختوسازهای غیرقانونی را هموار میکند. تجربه نشان داده است که پس از باز شدن مسیر، فشار انسانی و گردشگری کنترلنشده به سرعت رشد میکند و اکوسیستم ناپایدار میشود.
آنچه این ماجرا را نگرانکنندهتر میکند، بیتوجهی به قوانین ملی و تعهدات بینالمللی است. هیچ استعلامی از وزارت میراث فرهنگی یا سازمان حفاظت محیط زیست برای این پروژه صورت نگرفته و هیچ ارزیابی اثرات زیستمحیطی یا اجتماعی انجام نشده است. این در حالی است که طبق مقررات یونسکو، هر پروژه در عرصه یا حریم سایتهای ثبتشده جهانی باید پیش از اجرا به کمیته میراث جهانی اطلاع داده شود.
با ورود دستگاههای مسئول و پیگیری قضایی فعلا فعالیت عمرانی در منطقه متوقف شده است اما توقف موقت، پایان خطر نیست. تجربههای مشابه در سالهای اخیر نشان میدهد که بیتوجهی یا مسامحه در چنین مواردی، راه را برای تکرار تخلفات در سایر بخشهای جنگلهای هیرکانی باز میکند و به اعتبار بینالمللی ایران در عرصه میراث جهانی آسیب جدی میزند.
ایران در حال حاضر در میان ده کشور برتر جهان از نظر تعداد آثار ثبتشده در فهرست میراث جهانی است. جایگاهی که با سالها تلاش علمی و فرهنگی بهدست آمده، اما با چند اقدام غیرقانونی میتواند در معرض خطر قرار گیرد. کمیته میراث جهانی پیشتر هشدار داده است که تداوم تهدیدها ممکن است منجر به قرار گرفتن اثر در فهرست میراث در خطر یا حتی حذف آن از فهرست شود.
جنگلهای هیرکانی تنها باقیمانده جنگلهای باستانی دوره سوم زمینشناسیاند؛ میراثی از میلیونها سال پیش که اکنون زیر تیغ توسعهی فراقانونی نفس میکشند. در یک قرن گذشته بخش عظیمی از این جنگلها بهدلیل بهرهبرداریهای غیراصولی نابود شده و آنچه مانده، آخرین فرصت ما برای پاسداشت این گنجینه طبیعی است.
حفاظت از هیرکانی انتخابی اختیاری نیست؛ وظیفهای ملی و تعهدی اخلاقی در برابر نسلهای آینده و جامعه جهانی است. پاسداری از این میراث، تنها با حضور مأموران و تابلوهای هشدار ممکن نمیشود، بلکه نیازمند آگاهی و مشارکت فعال مردم محلی است. آنان نگهبانان واقعی این میراثاند؛ اگر باور کنند که این جنگلها سرمایه خودشان است، دیگر هیچ جادهای در دل درختان هزارساله گشوده نخواهد شد.
تمام حقوق مادی و معنوی این سایت برای " شمال ما " محفوظ میباشد.
طراح و کدنویس " گیل دیزاین "
دیدگاهتان را بنویسید