تکه‌های زمین در خیابان اعلم‌الهدی را برای خود می‌دانند چراکه سال‌های سال روی آن بساط کرده‌اند. خیابان سنگفرش شده اعلم‌الهدی که قرار بود جاذبه گردشگری و فرهنگی رشت شود، حالا مامن دستفروشان شده است. خیابان مطهری هم که زمانی یکی از خیابان‌های و مدرن رشت بود حالا به واسطه حضور شبانه‌روزی دستفروشان در دو طرف این خیابان طویل، شکل دیگری به خود گرفته و به راحتی نمی‌توان ویترین مغازه‌ها را دید یا برای خرید وارد آنها شد. استقرار بر سنگفرش‌های پیاده‌رو به زیباترین و گران‌ترین خیابان رشت نیز رسیده؛ گلسار مدتی است که پذیرای دستفروشان شده است.

دغدغه نان شب و معضل دستفروشی
نمی‌توان به خرده‌فروش‌ها هم چندان ایرادی گرفت. آمار بالای بیکاری در استان، مشکلات اقتصادی و نبود صنایع محلی، خیل عظیمی از افراد جویای کار را به سمت مشاغل خدماتی یا دستفروشی هدایت کرده است. نه تنها جوانان که میانسالان و پیران نیز برای گذران زندگی‌ ناچار به دستفروشی رو آورده‌اند. بعضی‌ با زن و بچه‌هایشان بساط می‌کنند، بعضی خودروی شخصی‌شان را پر از جنس می‌کنند و مشتری‌های رهگذر را دعوت به خرید جنس می‌کنند. اکثر این دستفروشان دغدغه نان دارند و حرف کاملا درستی است که «اگر این کار هم از آنها گرفته شود شاید خیلی‌هایشان ناخواسته به کارهایی روی آورند که …» این معضل و نحوه برخورد با آنها مدت‌هاست که تبدیل به چالشی برای مدیران شهری شده است. «علی بهارمست»، معاون خدمات شهری رشت جمع آوری دستفروشان براساس تبصره بند۲ ماده ۵۸ قانون شهرداری‌ها را وظیفه صریح و شفاف شهرداری می‌داند اما در عین حال معتقد است که به خاطر مسائلی از قبیل بیکاری و مشکلات اقتصادی نمی‌توان به راحتی با دستفروشان برخورد کرد.
او به همشهری می‌گوید: تاکنون ۲ هزار و ۲۰۰  دستفروش شناسایی شده‌اند که اکثرشان به خاطر مشکلات مالی به این شغل روی آورده‌اند؛ تنها عده قلیلی هستند که تمکن مالی بالایی دارند. از این تعداد ۶۰ درصد در خیابان‌های مطهری و امام خمینی (ره) مستقر هستند. بار‌ها این خیابان‌ها با هماهنگی نیروی انتظامی و بر اساس وظیفه قانونی شهرداری پاکسازی شد اما از آنجا که عمده این دستفروشان از سر بیکاری به این شغل روی آورده‌اند، در جلسات شورای تامین و فرمانداری مقرر شد که از ساعت ۸ شب به بعد و فقط در بعضی از خیابان‌های شهر فعالیت کنند.

سردرگمی شهرداری
بهارمست می‌افزاید: اصولا مساله دستفروشی و برخورد با آن برای شهرداری یک شمشیر دولبه است. از طرفی نمی‌توان با دستفروشان برخورد جدی داشت؛ خود مردم بار‌ها از اینگونه رفتارها گلایه کرده‌اند. از طرفی دیگر هم اگر با دستفروشان برخورد جدی نشود با اعتراض مغازه‌داران و صنوف مختلف مواجه می‌شویم که از سد معبر در مقابل واحدهای تجاری خود ناراضی‌اند. مغازه‌داران مالیات، اجاره و عوارض پرداخت می‌کنند اما سد معبر دستفروشان، مانع کاسبی‌شان می‌شود. شهرداری همیشه با این چالش مواجه بوده است و مجبور شده که به صورت بینابینی حرکت کند. نه می‌تواند با این موضوع برخورد قاطعانه داشته باشد نه می‌تواند این امر را‌‌ رها کند. به گزارش شمال ما، معاون خدمات شهری رشت با بیان اینکه ساماندهی دستفروشان به دلیل آنکه جرم محسوب می‌شود نیاز به همکاری نهادی نظامی و انتظامی دارد، اعلام می کند که شهرداری به خاطر رعایت حال شهروندان، خود را موظف به این کار کرده است. وی می‌گوید: برای ساماندهی این افراد دو راه وجود دارد:یا باید اشتغال ایجاد کنیم یا مکانی برای استقرار دائم آنها. البته وظیفه شهرداری ایجاد اشتغال نیست اما اگر کارخانه‌های تعطیل شده دوباره فعالیت خود را آغاز کنند یا کارخانه‌های جدیدی تاسیس شود، به ازای هر کارخانه۱۰۰تا ۱۵۰ نفر صاحب شغل می‌شوند.

نارضایتی دستفروشان از چیست؟
هر وقت قرار شد شهرداری این‌ افراد را در مکان‌هایی مشخص مستقر کند، دستفروشان معترض شدند که حتما این فضا باید در مرکز شهر باشد! درحالی‌که در محدوده میدان شهرداری و خیابان مطهری، قیمت زمین‌ها گران است و زمینی کمتر از متری ۲۰ میلیون تومان پیدا نمی‌شود! بهارمست می‌گوید: در چند مورد قطعه زمین‌هایی هم پیدا کردیم که بیش از ۳۰ میلیارد تومان قیمت ارزش داشتند. یکی‌ از آنها زمین اداره کل زندان‌هاست که ۶۰ میلیارد تومان برای فروش آن قیمت تعیین کردند، البته خرید زمین وظیفه شهرداری نیست؛ وظیفه هم باشد اصلا شهرداری تمکن مالی این کار را ندارد. با وجود این شهرداری رشت طرح استقرار دستفروشان را آماده کرده است و چنانچه واگذاری زمین مناسب به تایید مقامات بلندپایه استان برسد، طرح ساماندهی دستفروشان از سوی شهرداری آغاز می‌شود.

شما قضاوت کنید
از بهارمست درباره وضعیت ۳ خیابان اصلی شهر یعنی اعلم‌الهدی، مطهری و گلسار پرسیدم که قرار است در ‌‌نهایت با دستفروشانش چه کار کند. او نیز در پاسخ می‌گوید:  مقرر شده است که در این خیابان‌ها قبل از ساعت ۱۰ شب کسی بساط پهن نکند؛ در این مورد کاملا قاطع برخورد می‌کنیم. مخصوصا خیابان گلسار که ویترین شهر است و تمام گردشگران حتما به این خیابان مراجعه می‌کنند. از این رو ماموران سد معبر به صورت ثابت در این خیابان و اعلم‌الهدی مستقر شده و به هیچ کس اجازه داده نمی‌شود قبل از ساعت ۱۰ شب در این خیابان‌ها بساط پهن کند.
این مدیر شهرداری می‌گوید: موضوع دریافت حق زمین‌های میلیونی  از طریق مراجع نظارتی شهرداری مانند بازرسی و حراست بررسی شده است. تحت هیچ شرایطی پذیرفته نمی‌شود که فردی از واحدهای شهرداری بخواهد چنین اشتباهی را مرتکب شود و از دستفروشان حق زمین بگیرد. در این صورت قاطعانه با این تخلفات برخورد خواهد شد.

گاری‌های کباب فروشی؛ جاذبه‌ای گردشگری
سوال آخر را درباره گاری‌های کباب فروشی می‌پرسیم.‌‌ همان گاری‌هایی که بسیاری از ما‌ را شب‌ها پذیرای خود کرده است. بهارمست می‌گوید: کباب فروشان عمدتا شب‌ها بساط خود را پهن می‌کنند و برخوردی با آنها صورت نمی‌گیرد مگر اینکه از مراجع دیگر به ما در این باره دستور دهند. کبابی‌ها به هرحال یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر هستند و برای بسیاری از گردشگران شهرهای دیگر، دیدن این کبابی‌ها با این تعداد گسترده، جالب و به یادماندنی است.  بهارمست جمله‌اش را در پاسخ به این سوال همشهری که «آیا خودتان هم از این کباب‌ها خورده‌اید؟» اینگونه به پایان می‌رساند:  مگر می‌شود رشتی باشی و کباب گاری‌های کباب فروشی دور میدان شهرداری را نخورده باشی. به گزارش شمال ما، معاون خدمات شهری شهرداری رشت ایجاد بازارچه‌های محلی را از طریق سازمان میادین میوه و تره بار ، راه حل دیگر شهرداری عنوان می‌کند و می‌گوید: با همکاری کمیسیون‌های مختلف شورای شهر، لایحه‌ای تصویب شد تا بتوانیم با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، بازارچه‌هایی در مناطق مختلف شهر ایجاد کنیم و میوه‌فروشان سیار را به بازارچه‌های موقت منتقل کنیم.بهارمست اضافه می‌کند: آخرین بازارچه احداثی از این نوع، بازارچه بلوار لاکان بوده که بسیاری از دستفروشان منطقه و افرادی که با وانت میوه می‌فروختند به آنجا منتقل شدند. با این کار هم محلی برای دسترسی آسان مردم منطقه ایجاد شد هم چهره خیابان‌ها بهتر شد و هم از حجم ترافیک کاسته شد. مورد بعدی در سلیمانداراب روبه‌روی مقبره میرزا کوچک خان است که سعی شد با احداث بازارچه‌ای بر تسلط ۳۰ ساله دستفروشان به دهانه آن خیابان پایان داده شود. بازارچه موقت سیاه اسطلخ نمونه دیگری است که با مصوبه شورای تامین و البته با مشکلات فراوان، دستفروشان بلوار قلی‌پور به آن منتقل شدند؛البته این بازارچه موقت است و به زودی زمین روبه‌رویش به عنوان بازارچه دائم ساماندهی می‌شود.

منبع: همشهری؛  بهروز مهدیزاده